OPR. DR. HÜSEYİN MÜNİR DERMAN’IN MÜRŞİDİ BUHARALI ÖMER İNAN

Buharalı Ömer İnan, Orta Asya'nın en eski yerleşim bölgelerinden olan ve günümüzde Özbekistan sınırları içinde bulunan tarihî Buhara şehrinde dünyaya gelmiştir. Mâverâü’n-nehr'in çok sayıda şehri, kasabası, nahiyesi ve köyü olmasına rağmen bunların en gözde ve tanınmış olanı hiç kuşku yok ki Buhara’dır. Müslümanlar, Buhara’ya “Fâhire” (kıymetli/değerli) yer derler ve doğunun “Kubbetü’l-İslâm”ı olarak kabul ederler. Buhara’da pek çok İslam âlimi ve mutasavvıf şahsiyet yetişmiştir. Mansur Ata, İmam Buhari, Şah-ı Nakşibend Muhammed Buhari, Hace Mahmud İnciri Fağnevi,  Hace Abdülhalik Gücdüvani, Seyyid Emir Külal, Hace Arif Rivegeri,  Ali Ramiteni,  Hace Muhammed Baba Semmasi, Hace Hasan Endaki Buhara’daki söz konusu ünlü mutasavvıf şahsiyetlerden bazılarıdır.

Buharalı Ömer İnan, çocuk yaşta devrin medrese âlimlerinden Kur’an, Sarf, Nahv (Morfoloji), Mantık, Hadis, Tefsir (Kur'an yorumu), Adab-ı bahis (Tartışma adabı), Vaaz, Belagat (Güzel konuşma), Kelam, Hikmet, Fıkıh (İslam Hukuku), Faraiz (Miras hukuku), Akaid (İnanç esasları), Usul-ü fıkıh, İlm-i heyet (Astronomi), İlm-i hesap (Matematik ve geometri), ilmi cifir ve havas dersleri almıştır. Söz konusu medrese derslerinin tümünden icazet sahibidir. Genç yaşta hafız olmuştur. Arapçayı, mükemmel derecede bilmektedir. Buhara’nın önde gelen Kadiri mutasavvıflarından el alıp seyri sülüğünü tamamlayarak genç yaşta irşatla vazifelendirilmiştir.

1880’li yıllarda ailesiyle birlikte Trabzon’a gelip Vakfıkebir’e yerleşmiştir. Trabzon Vakfıkebir camiinde imamlık vazifesi yapmıştır. Ömer İnan, Vakfıkebir camiinde ağırlıklı olarak Kur'an, kıyas, icma, fıkıh, kelam gibi dini derslerin yanında pozitif bilimler üzerine de dersler vermiştir.

Buharalı Ömer İnan, medreseye dönüştürdüğü Vakfıkebir camisinde, Kur'an, sarf, nahiv, mantık, hadis, adab-ı bahis, vaaz, belagat, retorik, kelam, hikmet, fıkıh, faraiz, akaid, usul-ü fıkıh, astronomi, tıp, ilm-i hesap derslerinin yanında tasavvufi eğitim de vermiştir. Buharalı Ömer İnan, cifir ve havas ilminde de özel ve ayrıcalıklı bir bilgi birikimine sahiptir.

1914 yılında Trabzon Vakfıkebir camiinde vazife yaparken, kendisine dahi bir çocuk, ders alması için babası tarafından teslim edilir. Bu çocuk, ileride Kırklar evliyası olacak olan Hüseyin Münir Derman’dan başkası değildir. Hüseyin Münir Derman, Buharalı Ömer İnan’dan hafızlık dersi alır, dokuz yaşında da hafız olur.

Buharalı Ömer İnan, Hüseyin Münir Derman’daki zahiri- batıni derinliği keskin ferasetiyle çoktan keşfetmiştir. Derman’la çok özel ve ayrıcalıklı olarak ilgilenmektedir. Hüseyin Münir Derman’ın ailesi Buharalı Ömer İnan’a intisap etmiş, kendisinden tasavvufi dersler almışlardır. Hüseyin Münir Derman, henüz beş altı yaşlarındayken camiinin minaresine çıkmak ister. Buharalı Ömer İnan, Hüseyin Münir Derman’ın bu isteğini geri çevirmez. Birlikte camii minaresine çıkarlar. Trabzon Vakfıkebir camiinin minare şerefesine çıkıp birlikte aşağıya bakarlar. Hüseyin Münir Derman’ın babası Ahmet Rasim Efendi, Vakfıkebir camiinin hemen yanı başındaki çay ocağında, arkadaşlarıyla birlikte çay içmektedir. Buharalı Ömer İnan, hayran hayran minare şerefesinden aşağı bakmakta olan Hüseyin Münir Derman’ı, bir anda tutup minareden aşağı atar. Beş altı yaşlarındaki Hüseyin Münir Derman, bir tüy gibi usulca süzülerek yere iner. Derman, hemen çay ocağındaki babası Ahmet Rasim Efendiye koşup Ömer İnan hocanın kendisini minareden aşağı attığını, yaralanmadan bir tüy gibi süzülerek aşağı indiğini söyler. Ahmet Rasim Efendi Ömer İnan’ın evliyadan bir zat olduğunu bildiği için Derman’ın anlattıklarına hayret etmez ve gülümseyerek Derman’a bakmakla yetinir.

Hüseyin Münir Derman, seyri sülükunu Buharalı Ömer İnan mürşidinin rehberliğinde on beş - on altı yaşlarındayken tamamlayıp velayeti elde etmiştir. Yaşamı boyunca da mürşidi Ömer İnan Efendi’nin çizgisinden ve izinden ayrılmamıştır.

Hüseyin Münir Derman, Trabzon Lisesi’ni bitirdikten sonra Cumhuriyet’in ilk yıllarında başarılı öğrencilerin Avrupa’ya eğitim amacıyla gönderilmesi için düzenlenen “Avrupa Konkuru” adı verilen sınavlara girer. Bu sınavda başarılı olur. Fransa’nın Lyon şehrine Psikoloji tahsil etmek üzere gönderilir. Yedi yıllık devlet bursunun ilk üç yılında Lyon Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nü bitirir. Ardından da aynı üniversitede Felsefe Bölümü’nden mezun olur. Fransa’ya gitmeden önce hocası Buharalı Ömer İnan, kendisine Arapça duaların yazılı olduğu bir kâğıt verir. Bu duayı akşam namazından sonra okumasını söyler. Münir Derman, valizlerini karıştırır, ancak duanın yazılı olduğu kâğıdı bulamaz. Bu duayı Türkiye’de unutmuştur. Bir anda oturduğu evin duvarı yarılır, duvardan Buharalı Ömer İnan çıkar, dua kâğıdını Derman’a verip gözden kaybolur.

Buharalı Ömer İnan, Kadiri tarikatında mürşit olmasına karşın; onun velayet evreni ricalül gayp dünyasıyla ilgilidir. Kendisi ricalül gayp evliyalarındandır. Tayyı zaman, tayyı mekân ehli bir ricalül gayp evliyasıdır. Geleneksel Kadiri tarikatının usulüyle; çevresine adam toplayıp, el verip, dergâh kurup onlara toplu zikir yaptırma yolunu seçmemiştir. Manevi olarak, kendilerinde cevher gördüğü kimselere el verip onların manevi eğitimleriyle birebir ilgilenme yolunu seçmiştir. Bu bakımdan Buharalı Ömer İnan’ı, klasik şeyh-mürit ilişkisi içinde değerlendirmek mümkün değildir. Buharalı Ömer İnan, kırklardan değildir, yedilerden de değildir. Bütün bunların da ötesinde ricalül gayp velayetinin “dörtler” mertebesinde olan yüce ve seçkin bir evliyadır. Buharalı Ömer İnan, Kadiri tarikatında “kutup” mertebesiyle irşat yapma yetkisi bulunmasına karşın, ağırlıklı olarak ricalül gayp velayeti hizmeti yapmıştır. Bu hizmet gaybidir, batındadır.

Bütün ricalül gayp evliyalarının yaptığı gibi, Buharalı Ömer İnan, velayet derinliğini sosyal topluma, aile yakınlarına yansıtmayıp kendilerine yalnızca zahiri yüzüyle görünme yolunu seçmiştir. Çocuk, genç, yaşlı demeden, bütün sosyal sınıftaki insan paydaşlarıyla oturup kalkmış, onların seviyesine uygun sohbetler etmiş, bir din âlimi, camii imamı olarak kendileriyle diyalog kurmuş, manevi derinliğini onlara açmayıp kapalı kalma yolunu seçmiştir.

Oldukça cömert, hoş sohbet, güler yüzlü ve esprili bir zattır. Sofrasından misafir eksik olmamıştır. Halka, onların akıllarına uygun olarak sohbet etmiştir.

Buharalı Ömer İnan, bitkilerin, hayvanların, varlıkların dilini bilip onlarla konuşabilen ricalül gayp velilerinin esrarlı ledün ilmine sahiptir. Hüseyin Münir Derman’ın kırklar içine girmesinde Buharalı Ömer İnan’ın imzası vardır. Ömer İnan, Derman’ın “Allah Dostu Der Ki” kitabını rumuzlu, şifreli yazmasını istemiştir. Derman’a, kendisinden yüz yıl sonra gelecek olan bir velinin kitaptaki rumuzlu, şifreli sözleri açıklayacağını bildirmiştir.

Medine'de vefat etmiştir. Kabrinin bulunduğu yer hakkında bilgi yoktur. Bütün ricalül gayp velileri gibi bilinmezliği, sadeliği, hiçliği seçerek bu dünyadan göçmüştür.

Buharalı Ömer İnan’la ilgili olarak dünyada bilinen iki şey vardır: Bir adet fotoğrafı, bir diğeri de Opr. Dr. Hüseyin Münir Derman’ın hocası olduğu… Hepsi bundan ibaret…

Bu çalışmada Buharalı Ömer İnan’ı İslam dünyasına tanıtmayı amaçladık. Ricalül gayp velilerini sevenlere, bu makaleyi armağan etmek istedik. Metin içeriğinde eksik kusur varsa o kusur şahsımıza aittir. Buharalı Ömer İnan Efendiyle ilgili söylediklerimiz, denizde, bir bardak sudan ibarettir. Makalenin inanan müminlere hayırlı olmasını diliyor, hayır dualarını bekliyoruz.

Buharalı Ömer İnan’la ilgili anlattıklarımızın en doğrusunu, yalnızca Âlemlerin Rabbi olan Allah bilir.

Ricalül gayp evliyası Buharalı Ömer İnan Efendinin, ricalül gayp velisi Opr. Dr. Hüseyin Münir Derman’ın ve bütün ricalül gayp velilerinin ruhları için el- Fatiha…

Seyyid Muhammed Necmeddin

Hizirlayolculuk.com